Genel Yapı Çelikleri
ÇEKME DAYANIMINA GÖRE İFADE EDİLEN YAPI ÇELİKLERİ
Çekme dayanımına göre ifade edilen yapı çelikleri, öncelikli olarak çekme gerilmeleri ve akma sınırı değerleri dikkate alınan, çelik konstrüksiyon, köprü yapımı, basınçlı kap ve donanımları, taşıt imalatı ve makine konstrüksiyonlarında kullanılmak üzere tercih edilir.
Bu çelikler genellikle alaşımsız çelik olarak tanımlanır, mekanik özellikler daha çok karbon miktarına bağımlıdır fakat başta azot ve fosfor olmak üzere, üretim hammaddelerinden ve üretim şekillerinden kaynaklanan mangan, silisyum, bakır ve kükürt elementleri de oldukça etkilidir.
Genel yapı çelikleri kalite gruplarına göre sınıflandırılırlar. Standartlarda yapılan yeni düzenlemeler sonucunda;
1. kalite grubuna yalnızca St 33 çeliği verilmektedir. St 33 çeliğinde kimyasal analiz değerleri verilmez, üretim yöntemi ve döküm tarzı serbest bırakılmıştır. Denilebilir ki; 1. kalite grubundaki çelikler itinalı şekilde ergitilmezler.
2. kalite grubundaki çelikler, en fazla % 0.050 P ve % 0.050 S içerirler ve daha çok kaynak konstrüksiyonlarında tercih edilirler. Silisyum ve mangan miktarı da belirlenmiştir. Fe 37 çeliği *kaynar, **sakin dökülmüş veya ***yarı sakin dökülmüş olarak dökülebilir. Fe 44, Fe 50, Fe 60 ve Fe 70 çelikleri mutlaka sakin ya da yarı sakin dökülürler.
3. kalite grubundaki çelikler ****yaşlanmaya dayanıklı ve ince taneli çelik olarak, özellikle sakinleştirilerek dökülürler. Fosfor ve kükürt miktarları % 0.040 ile sınırlandırılmıştır. Genellikle 0.020 Al ile deokside edilirler.
Genel yapı çeliklerinin talaşlı şekillendirilmesinde, ağırlıklı olarak daha çok normal tavlı veya soğuk şekillendirilmiş malzeme tercih edilmelidir. Normal tavlama ve yaklaşık 600…650 °C sıcaklığında uygulanan gerilim giderme tavlamasının dışında, genel yapı çeliklerine ısıl işlem uygulanmaz. Bunun nedeni, yapı içerisinde istenmeyen elementlerin fazla oluşu; bunun neticesinde oluşan kuvvetli çökelmeler ve sertleştirme çatlaklarıdır.
Genel yapı çelikleri, nokta ve makara dikiş kaynağı ile birlikte, direnç kaynağına da uygundur. Fe 60 ve Fe 70 çelikleri, kaynaktan sonra yavaş soğutulmalı veya derhal tavlanmalıdır. Eğer çeliklerdeki karbon miktarı % 0.2 den az ise diğer pres kaynağı yöntemleri de kullanılabilir.
* Kaynar dökülmüş çelik, erimiş çelikte bulunan demir oksidin çeliğin kalıpta katılaşması sırasında içindeki karbonun bir kısmı ile birleşip, karbon monoksit teşkil ederek dokusunda gaz habbecikleri etkisi gösteren ve genellikle yüzeyinde ince bir ferrit tabakası bulunan çeliktir.
** Sakin dökülmüş çelik, kepçede veya kalıpta oksijen bağlayıcı ( deoksidan ) madde kullanılarak erimiş çelikteki demir oksidin oksijeni tamamen alınmış olan çeliktir. ( yapı diğerlerine oranla homojendir )
*** Yarı sakin dökülmüş çelik kepçede ve kalıpta, deoksidan madde kullanılarak erimiş çelikte bulunan demir oksidin oksijeni kısmen alınmış olan çeliktir.
**** Yaşlanmayan çelik, uzun süre bekledikten sonra vurma dayanımı, imal edildiği durumdakine göre çok az değişiklik gösteren çeliktir.
| GENEL YAPI ÇELİKLERİ VE BİLEŞİMLERİ | ||||||||||||
| Malz. No. | DIN (Eski) | DIN (Yeni) | SAE / AISI | DEOKSİDASYON | ISIL | KİMYASAL BİLEŞİM ( max % ağırlık ) | ||||||
| ŞEKLİ | İŞLEM | C | MNmax | Pmax | Smax | Nmax | Almax | |||||
| 1.0035 | St 33 | S185 | – | – | U,N | – | – | – | – | – | ||
| 1.0037 | St 37-2 | S235JR | – | – | U,N | 0.17max | 1.40max | 0.045 | 0.045 | 0.009 | – | |
| 1.0036 | USt 37-2 | S235JRG1 | A570Gr.33,36 | K | U,N | 0.17max | 1.40max | 0.045 | 0.045 | 0.007 | – | |
| 1.0038 | RSt 37-2 | S235JRG2 | A570Gr.36 | S | U,N | 0.17max | 1.40max | 0.045 | 0.045 | 0.009 | – | |
| 1.0116 | St 37-3 | S235J2G3 | A284Gr.D | SS | U,N | 0.17max | 1.40max | 0.035 | 0.035 | – | 0.020 | |
| 1.0044 | St 44-2 | S275JR | A570Gr.40 | S | U,N | 0.21max | 1.50max | 0.045 | 0.045 | 0.009 | – | |
| 1.0144 | St 44-3 | S275J0 | A573Gr.70 | SS | U,N | 0.20max | 1.50max | 0.040 | 0.040 | 0.009 | 0.020 | |
| 1.0570 | St 52-3 | S355J0 | – | SS | U,N | 0.20max | 1.60max | 0.040 | 0.040 | 0.009 | 0.020 | |
| 1.0050 | St 50-2 | E295 | A570Gr.50 | S | U,N | 0.30ort | 0.045 | 0.045 | 0.009 | – | ||
| 1.0060 | St 60-2 | E335 | – | S | U,N | 0.40ort | 0.045 | 0.045 | 0.009 | – | ||
| 1.0070 | St 70-2 | E360 | – | S | U,N | 0.50ort | 0.045 | 0.045 | 0.009 | – | ||
| K – Kaynar Döküm S – Sakin Döküm SS – Yarı Sakin Döküm | ||||||||||||
| U – Sıcak Haddelenmiş, Başka İşlem Görmemiş N – Normal Tavlanmış | ||||||||||||
| GENEL YAPI ÇELİKLERİ MEKANİK ÖZELLİKLERİ | ||||||||||||||
| Malz. No. | DIN (ESKİ) | DIN (Yeni) | SAE / AISI | ÇEKME | AKMA | KOPMA UZAMASI | ||||||||
| DAYANIMI | SINIRI | (şekillendirme yönü – dik doğrultu ) | ||||||||||||
| ( Mpa ) | ( <> Mpa ) | ( <> % ) | ||||||||||||
| < 3 mm | ≥ 3 mm | ≤ 16 mm | ≥ 16 mm | ≥ 40 mm | ≥ 63 mm | ≥ 80 mm | ≤ 3 mm | ≤ 40 mm | ≤ 63 mm | |||||
| ≤ 100 mm | ≤ 40 mm | ≤ 63 mm | ≤ 80 mm | ≤ 100 mm | ≥ 40 mm | ≥ 63 mm | ≥ 100 mm | |||||||
| 1.0035 | St 33 | S185 | – | 310 – 540 | 290 – 510 | 185 | 175 | – | – | – | 16 | – | – | |
| 1.0037 | St 37-2 | S235JR | – | 360 – 510 | 340 – 470 | 235 | 225 | 26 | 25 | 24 | ||||
| 1.0036 | USt 37-2 | S235JRG1 | A570Gr.33,36 | 360 – 510 | 340 – 470 | 235 | 225 | 215 | 215 | 195 | 26 | 25 | 24 | |
| 1.0038 | RSt 37-2 | S235JRG2 | A570Gr.36 | 360 – 510 | 340 – 470 | 235 | 225 | 215 | 215 | 215 | 26 | 25 | 24 | |
| 1.0116 | St 37-3 | S235J2G3 | A284Gr.D | 360 – 510 | 340 – 470 | 235 | 225 | 215 | 215 | 215 | 26 | 25 | 24 | |
| 1.0044 | St 44-2 | S275JR | A570Gr.40 | 430 – 580 | 410 – 560 | 275 | 265 | 255 | 245 | 235 | 22 | 21 | 20 | |
| 1.0144 | St 44-3 | S275J0 | A573Gr.70 | 430 – 580 | 410 – 560 | 275 | 265 | 255 | 245 | 235 | 22 | 21 | 20 | |
| 1.0570 | St 52-3 | S355J0 | – | 510 – 680 | 490 – 630 | 355 | 345 | 335 | 325 | 315 | 22 | 21 | 20 | |
| 1.0050 | St 50-2 | E295 | A570Gr.50 | 490 – 660 | 470 – 610 | 295 | 285 | 275 | 265 | 255 | 20 | 19 | 18 | |
| 1.0060 | St 60-2 | E335 | – | 590 – 770 | 570 – 710 | 335 | 325 | 315 | 305 | 295 | 16 | 15 | 14 | |
| 1.0070 | St 70-2 | E360 | – | 690 – 900 | 670 – 830 | 360 | 355 | 345 | 335 | 325 | 11 | 10 | 9 | |
| 1.1.ÇEKME DAYANIMINA GÖRE İFADE EDİLEN GENEL YAPI ÇELİKLERİ | |||||||||
| Malz. No. | DIN (Eski) | DIN (Yeni) | SAE / AISI | KULLANIM YERLERİ | |||||
| 1.0035 | St 33 | S185 | – | ||||||
| 1.0037 | St 37-2 | S235JR | – | İnşaat, sanayi sektöründe, kutu profil, çubuk yapımı ve sıcak haddelenmiş sanayi profilleri yapımında | |||||
| 1.0036 | USt 37-2 | S235JRG1 | A570Gr.33,36 | İnşaat, sanayi sektöründe, kutu profil, çubuk yapımı ve sıcak haddelenmiş sanayi profilleri yapımında | |||||
| 1.0038 | RSt 37-2 | S235JRG2 | A570Gr.36 | İnşaat, sanayi sektöründe, kutu profil, çubuk yapımı ve sıcak haddelenmiş sanayi profilleri yapımında | |||||
| 1.0116 | St 37-3 | S235J2G3 | A284Gr.D | inşaat sektöründe, düz satıhlı malzemeler, parlaklık istenen malzemeler, dikişli – dikişsiz borular. | |||||
| 1.0044 | St 44-2 | S275JR | A570Gr.40 | İnşaat ve sanayi sektöründe, yüksek mukavemetli sıcak çekilmiş sanayi profilleri yapımında | |||||
| 1.0144 | St 44-3 | S275J0 | A573Gr.70 | İnşaat ve sanayi sektöründe, yüksek mukavemetli sıcak çekilmiş sanayi profilleri yapımında | |||||
| 1.0570 | St 52-3 | S355J0 | – | Sanayi ve inşaat sektöründe yüksek mukavemet gerektiren uygulamalarda | |||||
| 1.0050 | St 50-2 | E295 | A570Gr.50 | Daha çok basma gerilimine maruz yüklerde, manivelalar, kalıp ve pres altlıkları imalinde | |||||
| 1.0060 | St 60-2 | E335 | – | Yüksek mukavemet gerektiren makine elemanları, dişli çarklar vb. uygulamalarda | |||||
| 1.0070 | St 70-2 | E360 | – | Perçin, özel cıvata kama ve mukavemet gerektiren makine elemanlarında | |||||
| U: kaynar döküm – R:sakin döküm | |||||||||